Wat gebeurt er als een ziekenhuis failliet gaat?

Het faillissement van het MC Slotervaart veroorzaakte een chaos: bijna van de ene op de andere dag stonden werknemers op straat en moesten duizenden patiënten worden verhuisd. Wat gebeurt er bij een failliet ziekenhuis met de verpleegkundigen?

‘We wisten van niets’, schrijft Haaike de Vos, senior verpleegkundige interne/oncologie in het MC Slotervaart. Op dinsdag 23 oktober hoort ze tijdens een werknemersvergadering dat er uitstel van betaling is aangevraagd voor de MC Groep, waartoe ook de IJsselmeerziekenhuizen in Emmeloord en Lelystad behoren. Ze hoort ook dat de spoedeisende hulp van het Slotervaart wordt gesloten en patiënten voor nieuwe afspraken worden doorverwezen naar ziekenhuizen in de buurt. Twee dagen later, op 25 oktober, spreekt de rechtbank het faillissement uit van de MC Groep.

Zwaar weer

Er is een kans dat het faillissement van het MC Slotervaart het eerste is in een rij, voorspelt financieel adviesbureau BDO. Volgens hun analyse zitten veertien Nederlandse ziekenhuizen in financieel noodweer omdat ze hun schulden niet meer kunnen betalen. Die ziekenhuizen worden nu nog overeind gehouden door financiële steun van zorgverzekeraars en banken. Toch wil dat niet zeggen dat ze op het punt staan om op de fles te gaan, zegt een woordvoerder van BDO tegen De Volkskrant. Dat gebeurt pas als de buffers slinken na een aantal magere jaren. En dan nog kunnen veel ziekenhuizen simpelweg niet omvallen omdat dat de zorgplicht van verzekeraars zou beïnvloeden. Bijvoorbeeld als het aantal mensen toeneemt dat meer dan drie kwartier verwijderd is van een spoedeisende hulp of afdeling verloskunde, of als omliggende ziekenhuizen de patiënten niet kunnen opnemen. Het is dus vaak in het belang van zorgverzekeraars om te helpen om sommige ziekenhuizen open te houden. Maar dat was niet het geval bij het MC Slotervaart, dat zonder de steun van zorgverzekeraar Zilveren Kruis binnen een maand failliet ging.

Schulden

Bij een faillissement kan een bedrijf de uitstaande schulden niet meer betalen. Schuldeisers leggen dan via de rechtbank beslag op de bezittingen van het bedrijf. De rechtbank stelt ook een curator aan, die zorgt dat de schuldeisers zo snel mogelijk (een zo groot mogelijk deel van) de schuld terug krijgen. Bij MC Slotervaart werden twee curatoren aangesteld die de schuldeisers hun geld probeerden terug te betalen door bezittingen of delen van het ziekenhuis te verkopen. Tegelijkertijd hielden ze de poliklinieken van het ziekenhuis draaiend tot bekend was of er animo was voor een doorstart.

Nawerkperiode

Wat betekent een faillissement voor de verpleegkundigen? Dat hangt in de eerste plaats af van hun contract, vertelt Petra Meijer. Zij is niet-praktiserend verpleegkundige en voorzitter van de ondernemingsraad (OR) van het MC Slotervaart. ‘Na het uitspreken van het faillissement werden alle zzp’ers en uitzendkrachten vrijwel meteen weggestuurd. Maar werknemers met een vaste aanstelling hebben een zogenaamde nawerkperiode.’ Hoe lang duurt die periode? Meijer: ‘Dat hangt af van hun dienstverband: vier weken als ze minder dan vijf jaar in dienst waren. Bij een dienstverband langer dan vijf jaar is de nawerkperiode zes weken. Uiterlijk dus nog tot 7 december. En daarna stopt het.’

Onduidelijkheid

Verpleegkundigen met een vaste aanstelling moeten tijdens de nawerkperiode beschikbaar blijven voor het werk dat de curator ze opdraagt. Bij het Slotervaart wisselde dat per afdeling. Petra Meijer: ‘Op sommige afdelingen draaide de polikliniek nog, dus waren er ter ondersteuning verpleegkundigen nodig. Maar het meeste werk was het voeren van telefoongesprekken.’ Dat is niet verwonderlijk: negenduizend patiënten hadden dit jaar nog een afspraak staan in het Slotervaart. Die moesten allemaal worden overgeplaatst naar andere ziekenhuizen, maar hun huisarts heeft daar meestal geen tijd voor. Ook de zorgverzekeraar geeft vaak geen thuis. Met als gevolg dat de meerderheid van de over te plaatsen patiënten lange tijd niet wist waar ze heen moeten. Ook het overbrengen van medische dossiers kostte meer tijd dan verwacht, zeggen medewerkers van het ziekenhuis. Die chaos zorgt voor veel onduidelijkheid en vragen. Daarom zijn in heel het MC Slotervaart geïmproviseerde callcenters ingericht, bemand door verpleegkundigen. Teamleiders zorgden voor een eerlijke verdeling van de telefoondiensten: het is emotioneel belastend werk om patiënten te woord te staan, telkens verantwoording af te leggen en er steeds aan te worden herinnerd dat het ziekenhuis gaat sluiten.

Nieuw werk

Toch is er niet genoeg werk voor alle medewerkers in vaste dienst van het Slotervaart. Veel verpleegkundigen krijgen op de dag zelf te horen dat ze vandaag tóch niet nodig zijn. Ondanks dat zorgt de curator dat iedereen zijn loon uitbetaald krijgt, en omdat het ziekenhuis dat zelf niet meer kan, gebeurt dat via het UWV. Die wil als tegenprestatie wel dat werknemers zo snel mogelijk op zoek gaan naar nieuw werk. Verpleegkundigen die al in de nawerkperiode willen vertrekken bij het Slotervaart, moeten eerst toestemming vragen aan de curator. Die maakt daar meestal geen probleem van, dus oriënteren velen zich op een nieuwe baan. Petra Meijer: ‘Sommige verpleegkundigen volgden een opleiding in het Slotervaart en zijn op zoek naar een plaats waar ze zo snel mogelijk weer verder kunnen gaan. Anderen worden benaderd door een ander ziekenhuis of grijpen de situatie aan om dichter bij huis te solliciteren. En een groep ziet het faillissement als een goed moment om uit de zorg te stappen en zich te laten omscholen.’ Veel ziekenhuizen uit de regio, zoals het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp en het Amsterdamse OLVG laten weten dat ze hun collega’s uit het Slotervaart een warm welkom heten.

Sluiting

Een enkeling hoopte op een doorstart van het ziekenhuis. Het MC Slotervaart zou, inclusief schulden, worden opgekocht door een andere partij die de financieel gezonde delen van het ziekenhuis nieuw leven zou kunnen inblazen. Maar op 13 november lieten de curatoren van het Slotervaart weten dat die optie niet mogelijk bleek. Daarmee viel het doek voor het MC Slotervaart definitief. Verpleegkundige Rianne Vos besloot de doorstart niet af te wachten en koos samen met enkele van haar collega’s eieren voor haar geld. Ze solliciteerde succesvol bij het Amsterdam UMC: een bewuste keus, want de kans dat zo’n groot ziekenhuis omvalt is kleiner. Vos leeft mee met alle patiënten die elders terecht moeten. ‘Er worden zóveel mensen teruggestuurd naar de huisarts, die allemaal weer op een wachtlijst terechtkomen. Ze worden gewoon aan hun lot overgelaten.’ Ze hoopt dat collega’s uit financieel zwakkere ziekenhuizen niet hetzelfde hoeven mee te maken, en dat beleidsmakers en verzekeraars hebben geleerd van het faillissement van het Slotervaart. Vos: ‘Dit is zo onrechtvaardig: ik wil zoiets nooit meer meemaken.’

Dit artikel verscheen op Nursing.nl op 20 november 2018 en in Nursing van december 2018.

Tags: